Zdrowie psychiczne w ciąży jest tak samo ważne, jak zdrowie fizyczne. Chociaż ciąża jest zazwyczaj uważana za okres dobrego samopoczucia emocjonalnego, ostatnie badania naukowe sugerują, że nawet 20% kobiet w czasie ciąży cierpi na zaburzenia nastroju lub stany lękowe. To relatywnie wysoki współczynnik, bowiem przeważnie w kontekście problemów psychicznych mam, mówiono dotychczas o depresji poporodowej. Teraz jednak mamy do czynienia z problemami ze zdrowiem emocjonalnym również we wczesnej oraz zaawansowanej ciąży.
Dlatego właśnie w tym artykule skupimy się tylko i wyłącznie na kondycji psychicznej przyszłych mam. Jeśli jednak miałabyś później ochotę dowiedzieć się jak zadbać również o ciało i dobrą formę w trakcie trwania ciąży, serdecznie zapraszam Cię do artykułów Ćwiczenia w ciąży, Odżywianie w ciąży oraz oczywiście do regularnego odwiedzania naszego bloga. Poruszamy tutaj absolutnie wszystkie tematy związane z ciążą i macierzyństwem, dlatego śledząc nas zawsze będziesz na bieżąco!
Zdrowie psychiczne w ciąży – Zaburzenia - To może zdarzyć się każdemu
Ciążę uznaje się za jeden z najważniejszych i najlepszych, najbardziej niezwykłych okresów w życiu kobiety. I rzeczywiście, często tak jest – co nie zmienia faktu, że ciąża może być także okresem dużego lęku przed tym, co nieznane, i przeżywaniu wątpliwości odnośnie tego, czy uda się podołać roli mamy. Okres ciąży może być również czasem mierzenia się z obniżonym nastrojem: czy to z powodu gwałtownych zmian w gospodarce hormonalnej, czy też trudnej sytuacji życiowej. Niezależnie od tego, przez jakie trudności i z jakiego powodu przechodzi kobieta, psycholog, psychoterapeuta i psychiatra mogą być dla niej realnym wsparciem.
Zaburzenia lękowe w ciąży
Do najczęstszych problemów emocjonalnych w okresie ciąży zalicza się zaburzenia lękowe inaczej zwane nerwicą. W tym zaburzeniu objawem wiodącym jest lęk, który może mieć postać uogólnioną. Wtedy kobieta odczuwa silne napięcie i niepokój, ale nie potrafi określić co może go wywoływać. W drugim przypadku lęk wyzwala konkretna myśl, osoba, obraz.
Obok silnego lęku kobieta może odczuwać zaburzenia w różnych sferach:
- emocji: smutek, rozdrażnienie, niepokój, apatia, huśtawka emocjonalna, poczucie, że wydarzy się coś złego
- zachowania: unikanie sytuacji/ osób, które wywołują lęk, wycofanie, niechęć do kontaktów, natrętne czynności czy zaburzenia snu
- poznawcza: problemy w koncentracji uwagi, natrętne myśli, problem z pamięcią.
- somatyczna: kołatanie serca, uczucie kłucia w mostku, bóle głowy, brzucha, kręgosłupa nudności, biegunka czy drżenie kończyn - zwłaszcza rąk.
Najczęściej występujące lęki w ciąży:
- lęk przed nieznanym, obawa przed zmianą życiową („Moje życie już nie będzie takie jak dawniej”),
- niepokój, na ile zmiany zachodzące w ciele są prawidłowe,
- lęk o zdrowie swoje i dziecka, obawa przed czynnikami, które mogą zaszkodzić dziecku,
- lęk przed informowaniem otoczenia o poczęciu dziecka (kiedy, kogo i jak powiadomić) oraz przed reakcją na tę wiadomość (męża, rodziców, zwierzchników w pracy),
- niepokój o to, jak zmienią się relacje w związku,
- obawa przed zmianą sylwetki, utratą figury, atrakcyjności,
- im bliżej rozwiązania, tym większy lęk przed samym porodem, bólem, przed utratą kontroli (nad zachowaniem, nad czynnościami fizjologicznymi),
- przed szpitalem, komplikacjami, możliwością operacji,
- obawa o zdrowie dziecka ,
- lęk przed nową rolą i wynikającymi z niej obowiązkami, odpowiedzialnością za wychowanie,
- przewidywane trudności połączenia macierzyństwa z pracą.
Uczucie ciągłego niepokoju, lęk przed porodem – tokofobia
Zaburzenia lękowe to jednak nie wszytko. U niektórych kobiet w ciąży stany lękowe przeradzają się czasem w paniczny lęk związany zarówno z zajściem w ciążę, jak i porodem. W tym wypadku mowa jest o tokofobii. Jest to fobia, czyli zaburzenie lękowe polegające na odczuwaniu niezwykle silnego lęku przed ciążą i procesem porodu. Tokofobia może dzielić się na pierwotną i wtórną.
Tokofobia pierwotna dotyka kobiety, które nigdy nie były w ciąży. To specyficzny rodzaj fobii bowiem w tym przypadku lęk odczuwa się przed czynnikiem, z którym dana kobieta jeszcze się nie spotkała. Często ma ona podłoże nerwicowe. Tokofobia wtórna z kolei dotyczy kobiet, które doświadczenie ciąży jak i porodu mają za sobą, jednak wyniosły z nich trudne wspomnienia. Może ona dotyczyć kobiet, u których ciąża przebiegała w sposób bardzo skomplikowany, które doświadczyły długiego i bolesnego porodu lub utraciły dziecko w wyniku poronienia.
Są to doświadczenia niezwykle trudne dla kobiet przez co boją się one zajść w kolejną ciążę. Szacuje się, że problem tokofobii może dotyczyć nawet 10% kobiet.
Zdrowie psychiczne w ciąży - Tokofobia – objawy
Tokofobia nie jest zwykłą obawą przed ciążą. Jest to bardzo silny lęk, który często jest powodem rezygnacji przez wiele kobiet z posiadania własnego potomstwa nawet pomimo szczerych chęci zajścia w ciążę. Objawy mogą również pojawić się w czasie trwania ciąży i są tym silniejsze, im bliższy jest termin porodu. Kobiety odczuwają bowiem coraz więcej katastrofalnych wizji związanych z procesem porodu. Boją się poważnych komplikacji jaki nawet ewentualnej śmierci. Typowe objawy tokofobii:
- napady paniki,
- niepokój,
- drażliwość,
- obniżony nastrój,
- koszmary senne,
- bóle głowy i brzucha,
- kołatania serca,
- zaburzenia koncentracji.
Zdrowie psychiczne w ciąży - Depresja nie tylko poporodowa
Depresja w ciąży może manifestować się w różnorodny sposób, nie ograniczając się jedynie do obniżenia nastroju i płaczliwości. W trakcie choroby, kobiety mogą doświadczać objawów takich jak:
- zaburzenia snu,
- nadmierna senność lub bezsenność,
- uczucie zmęczenia i wyczerpania,
- brak zdolności do odczuwania radości,
- rezygnacja z pasji i zainteresowań,
- negatywne myśli,
- smutek,
- obniżone poczucie własnej wartości,
- obniżona samoocena
- poczucie winy,
- trudności w podejmowaniu decyzji,
- utrata zainteresowań,
- utrata apetytu lub nadmierny apetyt,
- potrzeba izolowania się,
- rezygnacja z kontaktów społecznych,
- trudności z koncentracją,
- nadmierny niepokój o swoje dziecko,
- niemożność odczuwania przyjemności z czynności zwykle uznawanych za przyjemne,
- słabe przestrzeganie opieki prenatalnej,
- słaby przyrost masy ciała spowodowany zmniejszoną lub nieodpowiednią dietą,
- myśli samobójcze.
Powyższe objawy powinny skłonić Cię do wizyty u lekarza. Kiedy depresja nie jest leczona, ma potencjalnie szkodliwy wpływ na zdrowie matki i dziecka, dlatego nie bagatelizuj problemu. Specjalista może zalecić Ci terapię, przyłączenie się do grupy wsparcia lub przepisać leki. Pamiętaj jednak, że farmakoterapia jest zalecana tylko w ciężkich przypadkach. Ciężarnym które borykają się z łagodną postacią, zalecane są aktywność fizyczna, zdrowa dieta bogata w kwasy tłuszczowe omega-3 i witaminy pozytywnie wpływające na układ nerwowy. Niektóre badania sugerują, że epizody depresyjne występują częściej w pierwszym i trzecim trymestrze ciąży.
Jeśli jednak huśtawka nastrojów w ciąży ma u Ciebie łagodny przebieg, być może wystarczą jedynie drobne zmiany w stylu życia i pozytywne nastawienie w trudnych momentach.
Baby blues – już teraz przygotuj się na niego!
Przez cały okres ciąży kobieta jest pod silnym działaniem hormonów, które dbają o prawidłowy rozwój dziecka. Po porodzie nagle ich stężenie spada. Młoda mama musi się zmierzyć z nowymi obowiązkami, jest zmęczona i niewyspana. Zastanawia się, czy będzie dobrą matką, zwłaszcza jeśli to jej pierwsze dziecko. Przeżywa wiele niepokojów i obaw. Jeśli poród był trudny, nie tylko jej organizm, ale i jej psychika mocno to odczuwają. Tym silniej, jeśli brak jej wsparcia rodziny, partnera lub jeśli ciąża nie była planowana.
Baby blues, czyli poporodowy smutek pojawia się około trzeciego dnia po porodzie. Możesz być płaczliwa, podenerwowana, drażliwa. Mieć kłopoty ze snem, zaburzenia apetytu. Myślisz wtedy, że jesteś do niczego, że nie dasz rady, nie ufasz sobie jako matce, podważasz swoje macierzyńskie umiejętności. Możesz mieć kłopoty z koncentracją, być poddenerwowana i łatwo się złościć. Przez baby blues przechodzi 25-85 procent kobiet po porodzie.
Depresja i inne problemy psychiczne w ciąży – jak wygląda leczenie?
Jedną z częstych obiekcji, jakie mają ciężarne przed zgłoszeniem się po pomoc do psychiatry, jest obawa o to, czy przepisane przez lekarza leki nie zaszkodzą dziecku. Warto podkreślić, że to bezpodstawna obawa – istnieje spora grupa leków przeciwdepresyjnych, które (jak wykazały liczne badania) są bezpieczne zarówno dla ciężarnych, jak i dla płodu. Negatywny, udokumentowany wpływ na zdrowie rozwijającego się dziecka ma natomiast nieleczona depresja.
Jeżeli objawy depresji nie są u kobiety w ciąży bardzo nasilone, lub jeśli z jakiegoś powodu istnieją u niej przeciwwskazania do stosowania farmakoterapii, zaleca się psychoterapię jako równie skuteczną metodę leczenia zaburzeń nastroju.
Psychoterapeuta może przynieść kobiecie ogromną ulgę poprzez samo okazanie jej zrozumienia i nieoceniania jej trudności psychicznych czy lęków. Może również wesprzeć ciężarną, ucząc ją radzenia sobie z objawami cierpienia psychicznego, oraz pomagając dotrzeć do psychologicznych przyczyn tego, dlaczego wystąpiła u niej depresja (przyczyny te mogą leżeć np. w negatywnych przekonaniach na temat macierzyństwa czy trudnych relacjach z własną matką). Wreszcie ogromnie ważne jest to, że terapeuta po prostu towarzyszy kobiecie w jej przygotowaniach do macierzyństwa i po narodzeniu dziecka. Profesjonalne wsparcie jest w stanie przynieść trwałą poprawę stanu psychicznego i sprawić, że jakość życia młodej matki będzie nawet wyższa, niż przed ciążą i przed wystąpieniem epizodu depresyjnego. Warto więc skorzystać z takiej formy pomocy.
Bardzo ważne jest również, aby kobieta, która jeszcze przed ciążą korzystała z pomocy psychoterapeuty i/lub lekarza psychiatry, nie przerywała leczenia! Jeśli dowiedziałaś się, że jesteś w ciąży, postaraj się jak najszybciej skontaktować ze swoim lekarzem prowadzącym – wspólnie ustalicie, w jaki sposób masz przyjmować leki, czy je odstawić, czy zmienić. Kontynuuj też spotkania ze swoim psychoterapeutą, który pomoże Ci przyszykować się odpowiednio na zmiany, które już niebawem zajdą w Twoim życiu.
Jak widzisz, zdrowie psychiczne w ciąży jest równie ważne, co Twoje dobre samopoczucie fizyczne. Nigdy nie bagatelizuj niepokojących objawów i pamiętaj – to nie wstyd prosić o pomoc. Teraz jesteś odpowiedzialna nie tylko za siebie, ale też za swojego maluszka. Jeśli potrzebujesz pomocy, poszukaj w swojej okolicy placówki, w której świadczona jest pomoc psychologiczna kub psychiatryczna - tutaj znajdziesz wyszukiwarkę.
Jeśli masz powyżej 35 lat, być może zainteresuje Cię również artykuł: ciąża po 35 roku życia - w dzisiejszych czasach to już nie dziwi. Zapraszamy!
