Ciąża wysokiego ryzyka to stan, w którym przyszłe mamusie muszą na siebie szczególnie uważać. Dla par, którzy zawsze chciały mieć kilkoro dzieci, pojawienie się ciąży bliźniaczej będzie prawdopodobnie źródłem wielkiej radości. Niektóre matki odczuwają ulgę na myśl, że nie muszą już zachodzić w kolejną ciążę i wielokrotnie doświadczać związanego z tym faktem dyskomfortu. Jednak patrząc z innej perspektywy, ciąża bliźniacza może być również źródłem niepokoju ze względu na związane z nią czynniki ryzyka. Ludzka macica jest zaprojektowana tak, aby utrzymać tylko jeden płód na raz, więc zajście w ciążę z bliźniakami często może prowadzić do różnych problemów, które mogą narazić na ryzyko zarówno matkę, jak i potomstwo.
Dlatego właśnie już na samym początku tego artykułu muszę powiedzieć Ci, że niestety każda ciąża bliźniacza to ciąża wysokiego ryzyka. Składa się na to bardzo wiele czynników o których opowiem Ci za chwilę.
Ale nie przejmuj się – mam też coś na pocieszenie. Na razie jesteś w szoku i wcale się nie dziwię, że na wiadomości o rosnących w brzuchu bliźniakach, ogarnęła Cię panika. Na szczęście ciąża troszkę trwa i już niebawem przyzwyczaisz się do dwójki maluszków. Pewnie nie będzie łatwo, będą chwile kryzysu, ale będą też chwile wielkiego szczęścia i to właśnie one dodadzą Ci sił. Pamiętaj również, że medycyna jest jedną z najprężniej rozwijających się dziedzin nauki, a obecne możliwości terapii prenatalnej i wewnątrzmacicznej pozwalają uporać się nawet z najtrudniejszymi przypadkami – nawet wtedy, kiedy dzieci są jeszcze w łonie matki. Lekarze nie pozostają bezradni – możliwości techniczne którymi dysponują są ogromne i cały czas się zwiększają! Przejdźmy zatem do clue tego tekstu.
Co oznacza ciąża wysokiego ryzyka?
Termin "ciąża wysokiego ryzyka" odnosi się do sytuacji, w której istnieje większe prawdopodobieństwo wystąpienia powikłań zarówno dla matki, jak i dla dziecka podczas ciąży, porodu lub po porodzie. To może być wynikiem różnych czynników, takich jak istniejące problemy zdrowotne matki, stan zdrowia płodu, czy też inne czynniki środowiskowe lub genetyczne. Przyjrzyjmy się zatem bliżej temu jak to wygląda w momencie w którym przyszła mama nosi dwójkę dzieci.
W takim przypadku ciąża bliźniacza to zawsze ciąża wysokiego ryzyka, ponieważ wszystko w jej przypadku jest po prostu większe. Większy jest rozmiar, waga, ilość płynu owodniowego i przede wszystkim - większa jest trudność dla Ciebie – spodziewającej się dwójki dzieci mamusi.
W porównaniu z ciążą pojedynczą, ciąża bliźniacza koreluje z dużym ryzykiem porodu przedwczesnego, który jest powodem dużej częstości powikłań występujących u matki i płodu. Ponad połowa bliźniąt rodzi się przedwcześnie. Kiedy czas trwania ciąży pojedynczej wynosi 39 tygodni, to w przypadku mnogiej może to być nawet 35 tygodni. Poród przedwczesny może niestety prowadzić również do kłopotów zdrowotnych maluszka. Ciąża bliźniacza często powoduje również także wady wrodzone u dzieci, zmiany funkcjonowania organizmu lub zmianę kształtu części ciała. Niestety istnieje także ryzyko obumarcia jednego płodu. To także ściśle skorelowane jest z przedwczesnym porodem. Innymi groźnymi powikłaniami są również zespół przetoczenia między płodami oraz wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrastania płodu.
Ponadto, ciąża bliźniacza jest po prostu bardzo dużym wysiłkiem dla organizmu matki. Zbyt mocno rozciągnięta macica uciska przeponę, pęcherz moczowy czy żołądek. Z tego względu, przyszła mama odczuwać może silny dyskomfort, który skutkuje dusznościami, zgagą, nudnościami czy zespołem jelita drażliwego.
Ciąża wysokiego ryzyka wymaga specjalnej opieki
Ciąża bliźniacza to ciąża wysokiego ryzyka, jednak płody mogą rozwijać się prawidłowo i wcale nie musi dojść do wspominanych komplikacji. W diagnostyce, a następnie monitorowaniu ciąży bliźniaczej stosuje się ultrasonograficzną ocenę wymiarów i anatomii płodu, przepływów naczyniowych oraz objętości płynu owodniowego.
Badanie USG w przypadku ciąży bliźniaczej wykonywane jest częściej niż podczas prowadzenia ciąży pojedynczej. To właśnie dzięki niemu można wykryć zagrożenie porodem przedwczesnym, które obecnie jest jednym z najczęstszych powikłań ciąży bliźniaczej. Ważne jest to, aby przyszła mama oddała się w ręce dobrego ginekologa, który określi terminy, częstotliwość oraz zakres wszelkich koniecznych badań.
Ze względu na wzmożony wysiłek organizmu mamy w przypadku ciąży bliźniaczej, powinnaś bezwzględnie stosować się do wszystkich zaleceń lekarskich, ograniczyć wysiłek fizyczny, stres i przede wszystkim dbać o właściwą dietę.
Powikłania w ciąży wielopłodowej
Dzieci z ciąż wielopłodowych rosną podobnie do dzieci z ciąż pojedynczych do około 24-26 tygodnia. Po tym czasie masa dzieci z ciąż wielopłodowych jest mniejsza, aniżeli dzieci z ciąż pojedynczych. W 36 tygodniu ciąży 50 percentyl (masa płodu mierzona za pomocą siatek centylowych) dla bliźniąt pokrywa się z 10 percentylem dla ciąży pojedynczej. Tym niemniej, mimo mniejszej masy, bliźnięta i trojaczki mają podobne szanse przeżycia, jak dzieci z ciąż pojedynczych urodzone w tym samym czasie trwania ciąży.
Najważniejsze powikłania ciąży bliźniaczej:
- poród przedwczesny,
- rozbieżny wzrost wewnątrzmaciczny,
- obumarcie jednego z płodów,
- powikłania charakterystyczne dla ciąż jednokosmówkowych
Ciąża wysokiego ryzyka - poród przedwczesny
Poród przedwczesny i jego następstwa to wiodące powikłania ciąży wielopłodowej. Dane z II Kliniki Położnictwa i Ginekologii w Warszawie wskazują, że nieco ponad połowa bliźniąt rodzi się przedwcześnie, przy czym przed 32 tygodniem ciąży odsetek ten jest wynosi nieco ponad 10%.
Poród przedwczesny w ciążach dwukosmówkowych związany jest przede wszystkim ze skracaniem i rozwieraniem szyjki macicy. Może to być wynikiem przedwczesnej czynności skurczowej i/lub niewydolności szyjki macicy. W ciążach jednokosmówkowych poród przedwczesny występuje częściej aniżeli w dwukosmówkowych. Wynika to z faktu, że część kobiet kończy ciążę wcześniej w wyniku powikłań charakterystycznych dla ciąż jednokosmówkowych.
Warto też zwrócić uwagę na rozbieżny wzrost wewnątrzmaciczny. W ciąży wielopłodowej dzieci mogą rosnąć nierównomiernie a różnica mas jest wyrażona w procentach.
Najczęstsze przyczyny tego zjawiska to:
- genetyczne (różna wielkość dzieci w ciąży dwujajowej),
- patologia łożyska (przede wszystkim ciąże jednokosmówkowe),
- wady jednego z płodów,
- infekcje wewnątrzmaciczne.
Z klinicznego punktu widzenia istotne jest to, że w przypadku znacznej rozbieżności (>25%) dzieci narażone są na zwiększone ryzyko powikłań.
Obumarcie jednego z płodów
Obumarcie jednego z płodów może nastąpić w każdym czasie trwania ciąży wielopłodowej. Przyczyny obumarcia mogą być takie, jak w ciąży pojedynczej (np. wady genetyczne i anatomiczne, przedwczesne odklejenie łożyska, choroby matki etc.) lub charakterystyczne dla ciąż jednokosmówkowych (np. TTTS, sIUGR czy zadzierzgnięcie pępowiny w ciążach jednokosmówkowych-jednoowodniowych). W przypadku obumarcia jednego z płodów losy ciąży zależą przede wszystkim od jej zaawansowania i kosmówkowości.
Obumarcie jednego płodu w pierwszym trymestrze
W ciąży dwukosmówkowej w większości przypadków dochodzi do resorpcji obumarłego płodu. Anglicy i Amerykanie stosują termin: vanishing twin syndrome, a ciąża kończy się porodem pojedynczego płodu. Resorpcja obumarłego płodu nie wpływa ujemnie na rozwój pozostałego płodu, czy stan matki, chociaż może sprzyjać porodowi przedwczesnemu. W ciąży jednokosmówkowej rokowanie dla pozostałego płodu jest zdecydowanie niepomyślne – w około 90% przypadków dochodzi do poronienia obu płodów.
Obumarcie jednego płodu w drugiej połowie ciąży
W ciąży dwukosmówkowejrokowanie jest pomyślne dla przeżywającego płodu i matki. W ciąży jednokosmówkowej u około 15% przeżywających dzieci może dojść do uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. Możliwe jest też obumarcie drugiego dziecka.
Ciąża jednokosmówkowa występuje rzadko (1 na 250 wszystkich ciąż lub 1 na 5 ciąż bliźniaczych) ale stwarza dużo problemów. Śmiertelność okołoporodowa w ciąży jednokosmówkowej jest wspólcześnie 4-krotnie większa niż w pojedynczej, a powikłania neurologiczne zdarzają się 25 razy częściej.
Przyczyny obumarcia jednego z płodów w ciąży mnogiej
Ogólnie przyjmuje się, że 1/3 ciąż jednokosmówkowych ma przebieg nieprawidłowy, a 2/3 przebiega bez powikłań. Przebieg ciąży bliźniaczej jednokosmówkowej zależy od budowy i funkcji łożyska. Dwójka dzieci korzysta z jednego, wspólnego łożyska przy czym:
- podział łożyska może być nierównomierny – jedno z dzieci korzysta z wiekszej częśći łożyska, a drugie z mniejszej. Jeśli ten podział jest bardzo nierówny, to w pewnym momencie trwania ciąży zasoby mniejszej cześci łożyska mogą okazać się niewystaczające aby zapewnić prawidłowy rozwój dziecka,
- w łożysku mogą występować połączenia naczyniowe zaburzające dopływ krwi do dzieci – zależnie od średnicy i rodzaju naczyń, połączenia mogą powodować, że jedno z dzieci otrzymuje więcej krwi niż rodzeństwo, przy czym przepływ może być niewielki i przewlekły lub nagły i intensywny,
- w jednym łożysku mogą występować obie wymienione nieprawidłowości nasilając lub znosząc konsekwencje swojej obecnośći dla dzieci.
Powikłania ciąży jednokosmówkowej:
- zespół przetoczenia krwi pomiędzy płodami (Twin to Twin Transfusion Syndrome, TTTS),
- selektywne zahamowanie wzrostu jednego płodu (selective Intrauterine Growth Restriction, sIUGR),
- zespół bliźniaczej niedokrwistości-nadkrwistości (Twin Anemia-Policythemia Syndrome, TAPS),
- ostre przetoczenie pomiędzy płodami.
Najczęstsze powikłania u niemowląt w czasie ciąży i po porodzie
- Przedwczesny poród. W ciąży mnogiej przedwczesny poród zdarza się bardzo często, prawie połowa bliźniaków i prawie wszystkie trojaczki rodzą się przed terminem. Dzieci, które urodziły się zbyt wcześnie, mają więcej problemów zdrowotnych niż te, które urodziły się po 37 tygodniu ciąży. Bardzo często wymagają one dodatkowej opieki medycznej po urodzeniu, takiej jak intensywna terapia lub inne interwencje medyczne. W niektórych ciężkich przypadkach dzieci przedwcześnie urodzone mogą doświadczać konsekwencji tych wczesnych problemów zdrowotnych przez całe życie.
- Wady wrodzone. Są to warunki, które są obecne u dzieci po urodzeniu, co oznacza, że nie są nabyte. Wady takie są częstsze wśród dzieci urodzonych w wyniku ciąży z wielokrotności, niż wśród dzieci urodzonych z singleton one. Wady te mogą powodować problemy z różnymi narządami i układami, najczęstsze są zaburzenia związane z układu neurologicznego, układu sercowo-naczyniowego i pokarmowego.
- Niska waga urodzeniowa. Jest to bardzo częste powikłanie wśród dzieci urodzonych w wyniku ciąży mnogiej ponieważ te dzieci są na ogół mniejsze (muszą dzielić wszystkie składniki odżywcze dostarczane przez matkę, więc dostać mniej niż dzieci w ciąży jednym dzieckiem). Niewystarczająca waga oznacza, że dziecko może nie być wystarczająco silne i słabo rozwinięte, więc może wymagać dodatkowej opieki medycznej lub opieki lekarza.
- Przedwczesny poród. W ciąży mnogiej przedwczesny poród zdarza się bardzo często, prawie połowa bliźniaków i prawie wszystkie trojaczki rodzą się przed terminem. Dzieci, które urodziły się zbyt wcześnie, mają więcej problemów zdrowotnych niż te, które urodziły się po 37 tygodniu ciąży. Bardzo często wymagają one dodatkowej opieki medycznej po urodzeniu, takiej jak intensywna terapia lub inne interwencje medyczne. W niektórych ciężkich przypadkach dzieci przedwcześnie urodzone mogą doświadczać konsekwencji tych wczesnych problemów zdrowotnych przez całe życie.
Ciąża bliźniacza to zawsze ciąża wysokiego ryzyka. Bliźnięta zazwyczaj są wcześniakami i mają mniejszą wagę urodzeniową niż inne dzieci. Dyskomfortem dla ich rodziców jest również fakt, że zaraz po urodzeniu, zamiast w objęcia mamy, często trafiają na jakiś czas do inkubatorów, aby móc przeżyć jeszcze kilka czy kilkanaście dób w najbardziej odpowiednich dla wcześnie urodzonych dzieci warunkach. Rodzice z bliźniętami później także opuszczają szpital niż rodzice z pojedynczymi dziećmi. Choć ciąże mnogie napawają lękiem przyszłych rodziców związanym z przekonaniem, że mogą sobie nie poradzić z dwójką maleńkich dzieci, z czasem przyzwyczajenie się do myśli, że urodzi się dwoje maluchów naraz prowadzi do postrzegania sytuacji jako pozytywnie wyjątkowej – w końcu dziecko równa się wielkie szczęście i radość, a w przypadku bliźniąt wynik należy pomnożyć przez dwa!
Pamiętaj jednak zawsze o tym, że ciąża bliźniacza wymaga podwójnej ostrożności i opieki lekarskiej. Jeżeli badania potwierdziły, że zostaniesz mamą bliźniaków, bezwzględnie o siebie dbaj! Odżywiaj się zdrowo, nie forsuj organizmu i co najważniejsze: odwiedzaj lekarza regularnie! W przypadku jakichkolwiek pytań, obaw, wątpliwości informuj go o tym od razu.
Koniecznie sprawdź nasz artykuł z serii o ciążach mnogich - Różnice między ciążą bliźniaczą, a pojedynczą w przebiegu i opiece prenatalnej
Jeśli masz powyżej 35 lat, być może zainteresuje Cię również artykuł: ciąża po 35 roku życia - w dzisiejszych czasach to już nie dziwi. Zapraszamy!
